Η πολλά υποσχόμενη δυναμική

του λογιστικού ελέγχου στη Γαλλία

του Damien Millet*  

(μετάφραση, Πάνος Αγγελόπουλος)  

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι χώρες του τρίτου κόσμου βρέθηκαν αντιμέτωπες με την κρίση χρέους και τις επιπτώσεις της. Το ΔΝΤ και οι πιστωτές τους επέβαλαν προγράμματα δομικής αναπροσαρμογής που έθεταν τις οικονομίες αυτές υπό καθεστώς υποτέλειας, προκάλεσαν πλήθος κοινωνικών καταστροφών και άνοιξαν το δρόμο στην κερδοσκοπία των πολυεθνικών εταιριών που μπορούσαν πλέον να διεισδύσουν ανενόχλητες και να καρπωθούν το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας αγοράς εις βάρος των ντόπιων επιχειρήσεων.

Αυτή η λογική κυριάρχησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Η άνοδος των τιμών των πρώτων υλών από το 2004-2005 επέτρεψε στις χώρες εξαγωγής τους να αποκομίσουν συναλλαγματικά αποθεματικά τα οποία συχνά χρησιμοποίησαν για να αποτινάξουν από πάνω τους την κηδεμονία του ΔΝΤ. Η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Ουρουγουάη, οι Φιλιππίνες, η Ινδονησία προέβησαν σε πρόωρες αποπληρωμές των χρεών τους προς το ΔΝΤ. Καμία όμως χώρα δεν προχώρησε στην εφαρμογή ενός οικονομικού μοντέλου εναλλακτικού ως προς το ισχύον καπιταλιστικό που οδηγεί την ανθρωπότητα σε αδιέξοδο τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικολογικό επίπεδο, ακόμα κι αν η Αργεντινή και ο Ισημερινός κατάφεραν να δημιουργήσουν αρκετά προβλήματα στους πιστωτές τους. Από τον Δεκέμβριο του 2001 μέχρι τον Μάρτιο του 2005, η Αργεντινή διέκοψε την καταβολή εξοφλήσεων ύψους 90 δις δολαρίων και κράτησε μια σθεναρή στάση έναντι των ιδιωτών πιστωτών της κάνοντάς τους τελικά να δεχτούν να απωλέσουν το 65% της αξίας των πιστώσεων που διακρατούσαν. Το 2008, μετά από έναν λογιστικό έλεγχο του οποίου ηγήθηκε ο πρόεδρος Rafael Correa, ο Ισημερινός αρνήθηκε να αποπληρώσει το 70% του ιδιωτικού χρέους του κρίνοντάς το έκνομο, για να το επαναγοράσει τελικά στο 35% της αξίας του. Ετσι, η κυβέρνηση εξοικονόμησε 7 δις δολάρια τα οποία και επένδυσε σε κοινωνικές δαπάνες.

Από το 2007-2008, η κρίση πλήττει το Βορρά, με την Ευρώπη να βάλλεται ιδιαίτερα. Οι ευρωπαϊκοί λαοί πρέπει να εξαγάγουν όλα τα διδάγματα από τα δεινά που υπέστησαν οι λαοί του Νότου επί τρεις δεκαετίες. Στον Βορρά όπως και στο Νότο, ο κυρίαρχος λόγος επιχειρεί να ενοχοποιήσει τους λαούς ανατρέχοντας στο επιχείρημα ότι αυτοί ζούσαν με περισσότερα από όσα τους επέτρεπαν τα μέσα που διέθεταν. Στη βάση αυτή, η μόνη προτεινόμενη λύση είναι τρομακτική : γενικευμένη λιτότητα, αναρίθμητες θυσίες, σημαντική επιδείνωση των όρων διαβίωσης, με μόνο στόχο την εξασφάλιση της εξυπηρέτησης του χρέους έναντι των πιστωτών.

Παρ’ όλα αυτά, ενώ οι καθημερινές μας οικονομικές συναλλαγές συνοδεύονται από την παροχή μιας απόδειξης για την αγορά κάθε προϊόντος ή υπηρεσίας, στην περίπτωση του δημόσιου χρέους δεν παρέχεται καμία απολύτως απόδειξη. Αν υπάρχει πράγματι χρέος, αυτό οφείλεται σε τρεις αιτίες: στην αύξηση των επιτοκίων στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στην φορολογική αντιμεταρρύθμιση που επέτρεψε μια σημαντική μείωση της φορολογίας των πολύ μεγάλων περιουσιών και των κερδών των εταιριών, και στην σημερινή κρίση που προκάλεσαν οι τράπεζες και οι λοιποί ιδιωτικοί χρηματοπιστωτικοί θεσμοί. Οι λαοί δεν φέρουν την παραμικρή ευθύνη, ούτε ζουν με περισσότερα απ’ όσα μέσα διαθέτουν, αφού συχνά τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα δεν εξασφαλίζονται στο ακέραιο και ο λογαριασμός που καλούνται να πληρώσουν δεν αντιστοιχεί σε αγαθά ή υπηρεσίες των οποίων έχουν επωφεληθεί. Αυτοί που ζουν με περισσότερα απ’ όσα πραγματικά διαθέτουν είναι οι πιστωτές και όχι οι λαοί. Οφείλουμε άραγε να εξοφλήσουμε τα χρέη τους ;

Ο μόνος τρόπος να εισφέρουμε μιαν απάντηση είναι να προβούμε σε έναν ενδελεχή έλεγχο της ιστορίας αυτού του χρέους. Το καταλληλότερο εργαλείο για κάτι τέτοιο είναι ο λογιστικός έλεγχος : αντιστοιχεί σε όλους εμάς να μάθουμε από πού προέρχεται αυτό το χρέος και να καταλογίσουμε τις αντίστοιχες ευθύνες. Ο λογιστικός έλεγχος θα μας επιτρέψει να ορίσουμε ποιο μέρος του δημόσιου χρέους είναι παράνομο. Ο λαός θα πρέπει να αρνηθεί την εξόφλησή του και να το ακυρώσει. Το καλοκαίρι του 2011 συλλογικότητες, συνδικάτα και πολιτικές οργανώσεις συγκρότησαν στην Γαλλία την Επιτροπή για έναν λαϊκό λογιστικό έλεγχο του δημόσιου χρέους (CAC, βλ. www.audit-citoyen.org). Συντάχθηκε ένα βασικό κείμενο και προτάθηκε προς συλλογή υπογραφών. Εξι μήνες μετά, το κάλεσμα για έναν λογιστικό έλεγχο έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 58 000 υπογραφές.

Το αίτημα αγκαλιάστηκε γρήγορα από πλήθος πολιτών σε όλη τη χώρα. Αυθόρμητα αναδύθηκαν δεκάδες τοπικές επιτροπές, χωρίς κάτι τέτοιο να έρχεται « από τα πάνω ». Η θέληση για την πραγματοποίηση ενός λογιστικού ελέγχου ανταποκρίθηκε στις ανησυχίες των γάλλων πολιτών και στην ανάγκη τους να αναλάβουν δράση σε μια συγκυρία κατά την οποία η Ευρώπη υφίσταται μια ολομέτωπη επίθεση λιτότητας με πρόσχημα το χρέος. Αν αποφασίσουμε τελικά να πληρώσουμε, πρέπει να ξέρουμε τι και γιατί πληρώνουμε. Διεκδικούμε το δικαίωμα να αποφασίζουμε τι πρέπει και τι δεν πρέπει να πληρώσουμε. Ο λογιστικός έλεγχος αποτελεί ένα αναγκαίο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.

Τον Δεκέμβριο του 2011, η εκπομπή « Là-bas si j’y suis » του Daniel Mermet, στο ραδιοσταθμό France Inter, έφερε τον τίτλο « La dette ou la vie » (« Το χρέος ή η ζωή ») και αφορούσε τη δραστηριότητα της CADTM. Γνώρισε τεράστια επιτυχία. Στις εβδομάδες που ακολούθησαν, τα αιτήματα για ενημέρωση και λήψη επαφών ήταν αναρίθμητα. Η απήχηση που συνάντησε η διεκδίκηση για λογιστικό έλεγχο προκειμένου να προσδιοριστεί το παράνομο μέρος του χρέους επιβεβαιωνόταν με τον πιο σαφή τρόπο.

Στις 14 Ιανουαρίου, η Επιτροπή για έναν Λογιστικό Ελεγχο επί του δημόσιου χρέους οργάνωσε την πρώτη εθνική συνάντηση, στο Παρίσι, ανταποκρινόμενη στα επίμονα αιτήματα των τοπικών επιτροπών για πληροφορίες και προοπτικές συγκεκριμένων δράσεων. Αναμένονταν πενήντα περίπου αντιπρόσωποι τέτοιων επιτροπών. Ηλθαν περισσότεροι από 120. Ηταν η επιβεβαίωση ότι κάτι πραγματικά ενδιαφέρον συντελείται και η πρώτη ένδειξη μιας πολλά υποσχόμενης συνέχειας. Τα αιτήματα και οι προσκλήσεις για παρεμβάσεις τεχνικού χαρακτήρα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο λανσάρισμα νέων επιτροπών πολλαπλασιάστηκαν. Την επόμενη κιόλας ημέρα, με πρωτοβουλία της Attac και του Médiapart, περισσότερα από 1 100 άτομα ήλθαν για να καταθέσουν τις σκέψεις, τις ιδέες και τους προβληματισμούς τους σε μια συζήτηση με θέμα «Το χρέος τους, η δημοκρατία μας ». Μια διάλεξη μάλιστα κατέληξε να γίνει στο πεζοδρόμιο, γιατί η αίθουσα διεξαγωγής της εκδήλωσης δεν διέθετε παρά 700 θέσεις… Είχε γίνει ένα ακόμα σημαντικό βήμα…

Στις αρχές Μαρτίου 2012, έχουν συγκροτηθεί περισσότερες από 110 τοπικές επιτροπές. Συχνά, συμπεριλαμβάνουν υπο-ομάδες εργασίας. Αλλες από αυτές αναλαμβάνουν να επεξεργαστούν, να αναλύσουν και να διαδόσουν τις πληροφορίες, άλλες δρομολογούν ακόμα και τη διαδικασία λογιστικού ελέγχου σε τοπικό επίπεδο σε ό,τι αφορά το χρέος που διακρατεί η τοπική αυτοδιοίκηση, τα νοσοκομεία και οι οργανισμοί κοινωνικής κατοικίας. Αλλες, πάλι, προετοιμάζουν δράσεις ή αναλύουν τις επιμέρους συνέπειες των πολιτικών λιτότητας. Η κινητοποίηση έχει αρχίσει, η οργανωτική δομή παίρνει μορφή και η αντεπίθεση ξεκινά. Είναι αναγκαία για να επανοικειοποιηθούμε δημοκρατικά την εξουσία λήψης αποφάσεων την οποία μας έχουν υφαρπάξει οι πιστωτές και οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Είναι επιτέλους η ώρα να σπάσουμε το ταμπού της εξόφλησης του δημόσιου χρέους.

* Ο Damien Millet είναι εκπρόσωπος της CADTM Γαλλίας και συγγραφέας, μαζί με τον Eric Toussaint, του πρόσφατου βιβλίου AAA. Audit Annulation Autre politique, Seuil, 2012.