Πίσω από Brexit, Τραμπ και Μπολσονάρο,

το αυταρχικό χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο!

Του Γιώργου Μητραλιά

Πρωτοτυπώντας έναντι των αναρίθμητων συναδέλφων τους που, εδώ και τέσσερα χρόνια, ανατέμνουν το Brexit με πολιτικούς, κοινωνιολογικούς ή ψυχολογικούς όρους, δυο νεαροί Γάλλοι κοινωνιολόγοι, η Μαρλέν Μπανκέ (Marlène Benquet) και ο Τεό Μπουρζερόν (Théo Bourgeron) είχαν μιαν απλή αλλά φαεινή ιδέα: Να ψάξουν να βρουν ποια υλικά συμφέροντα χρηματοδότησαν την καμπάνια για την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και τα ευρήματά τους είναι ιστορικής σημασίας. Όμως, προσοχή: Όχι μόνο επειδή ρίχνουν άπλετο φως στο Brexit ανατρέποντας όλα όσα ακούγαμε και διαβάζαμε για αυτό στα τελευταία τέσσερα χρόνια, αλλά κυρίως, επειδή μας εισάγουν σε μια νέα ιστορική πραγματικότητα που ήδη ταλαιπωρεί αφάνταστα ολάκερη την ανθρωπότητα! Μια πραγματικότητα που έχει για εμβληματικές προσωπικότητες τον Τραμπ, τον Τζόνσον ή τον Μπολσονάρο, και για πολιτική της την συστηματική καταστολή κάθε φωνής που αμφισβητεί το “δικαίωμα” όλων αυτών να λεηλατούν και να καταστρέφουν ατιμώρητα τον πλανήτη και τους κατοίκους του...(1)

Εξετάζοντας λοιπόν τα στοιχεία της Βρετανικής Εκλογικής Επιτροπής, οι δυο ερευνητές μας ανακάλυψαν ότι, αντίθετα από ό,τι λεγόταν, γραφόταν και ήταν περίπου γενικά παραδεκτό, ο χρηματοπιστωτικός τομέας όχι μόνο διχάστηκε αλλά και δεν στήριξε τόσο την παραμονή (Remain) όσο την έξοδο (Leave) της χώρας από την ΕΕ, καλύπτοντας το 57% των εσόδων της καμπάνιας του Leave, έναντι μόνο το 36% εκείνης του Remain! Όμως, τα αποκαλυπτήρια του Brexit επιφύλασσαν και άλλες εκπλήξεις. Και πριν απ’όλα, ότι τα Hedge Funds (αντισταθμιστικά αμοιβαία κεφάλαια υψηλού κινδύνου) έριξαν όλο το βάρος τους και σχεδόν το 90% των εισφορών τους υπέρ του Leave, με το 94% της προεκλογικής εκστρατείας του να χρηματοδοτείται από αυτό που οι δύο ερευνητές μας ονομάζουν “δεύτερη χρηματιστικοποίηση” (seconde financiarisation), την ώρα που το Remain είχε την υποστήριξη και χρηματοδότηση της “πρώτης χρηματιστικοποίησης”…

Όμως, τι είναι, τι λέει και τι θέλει αυτή η “δεύτερη χρηματιστικοποίηση”; Σε αντίθεση με την “πρώτη χρηματιστικοποίηση” (τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες, συμβουλευτικές εταιρίες, εταιρίες επικοινωνιών και χρηματοπιστωτικών πληροφοριών, θεσμικών επενδύσεων, συνταξιοδοτικά ταμεία,…) που επενδύει την αποταμίευση αγοράζοντας μετοχές στο χρηματιστήριο, η “δεύτερη χρηματιστικοποίηση” (hedge funds, επενδυτικές εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων, τομείς εταιρειών εναλλακτικής διαχείρισης κεφαλαίων) επενδύει εκτός αγορών για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων που παίρνει υπό τον έλεγχό της. Έτσι, σύμφωνα με τους δυο Γάλλους ερευνητές, τα μέλη αυτής της “δεύτερης χρηματιστικοποίησης” ξεχωρίζουν επειδή “η διαχείριση τους είναι σχετικά αποδεσμευμένη από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, είτε επειδή οι επενδύσεις τους είναι μη εισηγμένες, είτε επειδή γίνονται σε χρηματιστηριακούς τομείς πολύ υψηλού ρίσκου”.

Με άλλα λόγια, η “δεύτερη χρηματιστικοποίηση” απαντάται και ανθεί στις λιγότερο ρυθμισμένες παρυφές του χρηματοπιστωτικού τομέα, εκεί όπου δεν υπάρχουν ή σπανίζουν οι κάθε λογής κανόνες του παιχνιδιού. Και είναι ακριβώς για αυτό το λόγο που τα μέλη της δεν ανέχονται κανένα φραγμό στις επιχειρηματικές δραστηριότητές τους και αποστρέφονται την παραμικρή ρύθμιση, επιδιώκοντας, με κάθε μέσο, να αποκτήσουν πλήρη ελευθερία κινήσεων -ή μάλλον ασυδοσία- με μόνο γνώμονα την χωρίς κανένα (κοινωνικό, περιβαλλοντικό ή ηθικό) περιορισμό στην αύξηση των κερδών τους! Νάμαστε λοιπόν στην καρδιά των βαθύτερων πάγιων επιδιώξεών τους που τους έκαναν να υποστηρίξουν την άνευ όρων αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ. Μια ΕΕ, που μετά το κραχ του 2008, έστω και δειλά, επέβαλε -κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης και φοβούμενη ένα ακόμα μεγαλύτερο κραχ- κάποιες ρυθμίσεις στην άγρια ζούγκλα του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού καζίνο.

Φυσικά, δεν αρκεί να χρηματοδοτήσεις γενναιόδωρα μια εκλογική εκστρατεία για να τη δεις να κερδίζει στις κάλπες. Προφανώς, χρειάζεται και να πείσεις τους ψηφοφόρους, προτείνοντάς τους ένα κάποιο “πρόγραμμα” διανθισμένο από λιγότερο ή περισσότερο δελεαστικές υποσχέσεις. Και αυτό ακριβώς έκανε και συνεχίζει να κάνει ο χώρος της “δεύτερης χρηματιστικοποίησης”, που συσπειρώνεται γύρω από την ιδεολογία του ελευθερισμού (Libertarianism) που, ξεπερνώντας το νεοφιλελευθερισμό σε αντικρατισμό, δεν περιορίζεται να ζητάει λιγότερο κράτος αλλά βάζει για στόχο το ακόμα πιο ριζοσπαστικό... καθόλου κράτος! Πράγμα που μεταφράζεται στην πλήρη ιδιωτικοποίηση των πάντων, συμπεριλαμβανομένων του στρατού, της αστυνομίας και των φυλακών, στην απόλυτη ελευθερία -ή μάλλον ασυδοσία- κινήσεων που σε απαλλάσσει εντελώς από την υποχρέωση να επενδύεις μέσα σε κάποια πλαίσια/ρυθμίσεις που προστατεύουν στοιχειωδώς το περιβάλλον, τον πολιτισμό ή τη ζωή και την υγεία των ανθρώπων.

Αν όλα αυτά σας θυμίζουν τις πολιτικές του Τραμπ στις ΗΠΑ, του Μπολσονάρο στη Βραζιλία και του Τζόνσον -τουλάχιστον στην αρχή της διακυβέρνησής του- στη Βρετανία, δεν κάνετε λάθος. Εξάλλου, δεν είναι διόλου τυχαίο ότι το διεθνές βαρύ πυροβολικό της “δεύτερης χρηματιστικοποίησης” -σε συνασπισμό με άλλους οικονομικούς τομείς όπως εκείνους των ορυκτών καυσίμων ή του καπνού που επίσης αποστρέφονται τις όποιες ρυθμίσεις υπέρ του περιβάλλοντος και της υγείας των ανθρώπων- βοήθησε όσο κανείς άλλος την αναρρίχηση στην εξουσία τόσο του Τραμπ, όσο και του Μπολσονάρο και του Τζόνσον, ώστε να μπορούμε να πούμε ότι είναι και οι τρεις τους γνήσια τέκνα του. Και φυσικά, αυτό δεν έγινε μόνο με τη γενναία χρηματοδότησή τους αλλά και με τη προπαγάνδα των “ιδεολογικών” κέντρων του διεθνούς ελευθερισμού, που πολλές φορές ξεπέρασε τα όρια και αυτής της μαζικής πλύσης εγκεφάλου.

Ο λόγος λοιπόν για αυτά τα κέντρα του διεθνούς ελευθερισμού, το σημαντικότερο από τα οποία είναι το βρετανο-αμερικανικό δίκτυο Άτλας (Atlas Network), που συσπειρώνει πάνω από 450 think tanks σε 97 χώρες! (2) Και το οποίο χρηματοδοτείται γενναιόδωρα από τους ίδιους ανθρώπους και συμφέροντα που βρέθηκαν πάντα πίσω από τον Τραμπ, όπως π.χ. τους μεγάλους πετρελαιάδες πάμπλουτους αδελφούς Koch. Όμως, όλος αυτός ο καλός κόσμος δεν προωθεί μόνο πολιτικούς σαν τον Τραμπ ή τον Μπολσονάρο. Δίνει και μάχες σε πολλά μέτωπα καθώς είναι αλλεργικός στη δημοκρατία, και διακρίνεται για το μισογυνισμό και την πεισματική του άρνηση να παραδεχτεί την καλπάζουσα κλιματική αλλαγή. Μάλιστα, σε δυο άρθρα/έρευνες μας σε ανύποπτο χρόνο (τον Μάη και τον Σεπτέμβρη του 2019), είχαμε εντοπίσει και ονοματίσει... “κατά σύμπτωση” αυτούς ακριβώς τους οικονομικούς παράγοντες των ΗΠΑ ως χρηματοδότες μέσων μαζικής επικοινωνίας, οργανώσεων και κομμάτων της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς με αποστολή να επιτίθενται στο ανερχόμενο νεολαιίστικο κίνημα ενάντια στην κλιματική καταστροφή και ειδικά στην κύρια εκπρόσωπό του Γκρέτα Τούνμπεργκ, ενάντια στην οποία εξαπέλυσαν μια επαίσχυντη εκστρατεία δυσφήμισης και μίσους, που είχε και πολλά φερέφωνα στη χώρα μας (https://www.contra-xreo.gr/arthra/1404-to-misos-enantia-stin-gkreta.html).

Κύριο και πιο σημαντικό χαρακτηριστικό των Libertarians (ελευθεριστών) είναι όμως, η αποστροφή τους προς ό,τι μπορεί να παραπέμπει στη δημοκρατία, ακόμα και στην αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Ο λόγος απλός: Δεν την χρειάζονται! Τους είναι εντελώς περιττή καθώς δεν κάνουν καν τον κόπο (όπως το κάνουν ακόμα και οι νεοφιλελεύθεροι) να παρουσιάσουν το καπιταλισμό τους σαν το μοναδικό σύστημα που εξασφαλίζει, έστω και σε τελική ανάλυση, το γενικό καλό, τη γενική ευημερία. Οι ελευθεριστές δεν έχουν κανένα πρόβλημα να παραδεχτούν ότι ο (καπιταλιστικός) κόσμος μας δεν τα πάει και τόσο καλά, αλλά επιδεικνύοντας έναν εντελώς πρωτοφανή κυνισμό, δηλώνουν ευθαρσώς ότι μοναδική τους έγνοια είναι η δική τους ελευθερία να συσσωρεύουν και να πλουτίζουν χωρίς τον παραμικρό φραγμό! Πράγμα που σημαίνει ότι είναι κάθετα αντίθετοι και σε κάθε αναδιανεμητικό μηχανισμό που θα μπορούσε να εξασφαλίσει στοιχειώδη πράγματα στους πολίτες, όπως είναι η παιδεία ή η υγεία...

Άμεση απόρροια μιας τέτοιας κυνικής και περίπου...νεκρόφιλης θεώρησης της πολιτικής και του ρόλου τους, είναι ότι για να κυβερνήσουν και να επιβάλλουν τις επιλογές τους, οι ελευθεριστές επιλέγουν τον ακραίο αντιδημοκρατικό αυταρχισμό που με τη σειρά του, οδηγεί λογικά στην ανοικτή άγρια καταστολή. Μάλιστα, το γεγονός ότι αυτή η καταστολή αποσκοπεί συνήθως στην πρόληψη -επίφοβων για αυτούς- κοινωνικών αντιδράσεων, τους κάνει να μην έχουν κανένα πρόβλημα να την “διαφημίζουν” προκαταβολικά, επισείοντάς την ως φόβητρο κάθε επίδοξου αντιπάλου τους! Δηλαδή, ακριβώς όπως έκαναν και κάνουν τα καθεστώτα του Τραμπ στις ΗΠΑ και του Μπολσονάρο στη Βραζιλία, ή όπως είχε αρχίσει να κάνει εκείνο του Τζόνσον στη Βρετανία πριν αναγκαστεί εκ των πραγμάτων να αλλάξει πολιτική για να επιβιώσει. Και όλα αυτά χέρι-χέρι με την ακροδεξιά όλων των (ρατσιστικών και φασιστικών) αποχρώσεων καθώς άλλο πράγμα ο “πούρος” ιδεολογικός ελευθερισμός και άλλο οι λύσεις ανάγκης στις οποίες οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια οι διάφοροι επίδοξοι δικτάτορες τύπου Τραμπ και Μπολσονάρο…

Τελικά, οι συνταρακτικές αποκαλύψεις των δύο Γάλλων ερευνητών για τους πραγματικούς ηθικούς -και όχι μόνο- αυτουργούς του Brexit, δεν είναι παρά μόνο η κορυφή του παγόβουνου της προσφοράς τους σε εκείνους και εκείνες που επιμένουν να θέλουν να κατανοήσουν τον ταξικό αντίπαλο για να του αντισταθούν αποτελεσματικά. Κάνοντας να αποκτήσουν νόημα τα από πρώτη άποψη, “ακατανόητα” και χωρίς λογική και ειρμό γεγονότα -όπως είναι οι “τρελές” ή “παράλογες” επιλογές και πρωτοβουλίες των όχι και τόσο “ψυχοπαθών” Τραμπ, Μπολσονάρο, Τζόνσον και λοιπών απανταχού γης μιμητών τους- που διανθίζουν την πολιτική και οικονομική επικαιρότητα των χαλεπών καιρών μας και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού, το δίδυμο των Γάλλων κοινωνιολόγων Μαρλέν Μπανκέ και Τεό Μπουρζερόν επιτελεί έργο ιστορικών διαστάσεων καθώς αποκαλύπτει τους μηχανισμούς και τους πρωταγωνιστές της σημερινής διεθνούς πολιτικής και οικονομικής ταξικής πραγματικότητας, φωτίζοντας τα κίνητρα, τα συμφέροντα, τις μεθόδους και τους απάνθρωπους στόχους τους. Στο χέρι μας να αξιοποιήσουμε τα πολύτιμα εργαλεία που μας προσφέρει η δουλειά τους…

Σημειώσεις

1. Βλέπε το βιβλίο τους La finance autoritaire - Vers la fin du néolibéralisme, Marlène Benquet, Theo Bourgeron, Raisons D'agir Eds. Θα ήταν ευχής έργο να μεταφραστεί και να εκδοθεί το συντομότερο δυνατό και στη χώρα μας.

2. Αδελφή οργάνωση στην Ελλάδα είναι -σύμφωνα με τα λεγόμενά του- το ΚΕΦΙΜ (Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών), που δηλώνει ότι θέλει “να αυξήσει την επιρροή των φιλελεύθερων προτάσεων και ιδεών στον δημόσιο διάλογο και την πολιτική”.