Όταν το “φυσιολογικό” είναι να περπατάς αφύσικα…

Οι παρελάσεις ως καθρέφτης της επίφοβης νεοελληνικής πραγματικότητας!

Του Γιώργου Μητραλιά

Αρκετά -και σωστά- ειπώθηκαν για τις παρελάσεις με αφορμή την εξαίσια επίδειξη κριτικού πνεύματος και συνάμα στοιχειώδους αξιοπρέπειας από τις “10 υπο-κριτικές” κοπέλες στη Νέα Φιλαδέλφεια. Παρόλο λοιπόν που αυτές οι κοπέλες στόχευσαν την καρδιά του προβλήματος “διακωμωδώντας” τον τρόπο με τον οποίο είθισται να βαδίζουν οι απανταχού γης παρελαύνοντες, δεν είδαμε κανένα από τα -κατά τα άλλα εύστοχα κριτικά σχόλια- να καταπιάνεται με αυτή την ουσιαστικότερη πτυχή του προβλήματος. Για τι πρόκειται λοιπόν;

Πρόκειται για τον εντελώς αφύσικο, δηλαδή απάνθρωπο και γελοίο τρόπο με τον οποίο οι κάθε λογής “από πάνω” επιβάλλουν στους “από κάτω” να βαδίζουν τόσο στις παρελάσεις τους όσο και στις ποικίλες άλλες εμβληματικές εκδηλώσεις της παντοδύναμης εξουσίας τους. Εντελώς χαρακτηριστική αυτών των τόσο κωμικών αφύσικων βηματισμών είναι εξάλλου και η περίπτωση των στρατιωτών που φρουρούν παλάτια βασιλιάδων και πρωθυπουργικά μέγαρα, μαυσωλεία “πατέρων του έθνους” και φυσικά, μνημεία του (πολύπαθου) “αγνώστου στρατιώτου”. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το να υποχρεώνεσαι να βηματίζεις με τρόπο αφύσικο και γκροτέσκο, και μάλιστα μπροστά στα μάτια του κόσμου, σημαίνει αναπόφευκτα ότι χάνεις πολλά από τα φυσιολογικά, δηλαδή τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά σου, ότι υποβαθμίζεσαι σε κάτι διαφορετικό, σε ένα άβουλο ον/αντικείμενο υποταγμένο. στερημένο από προσωπικότητα και έρμαιο των διαθέσεων εκείνων που σε διατάζουν. Και όχι μόνον αυτό. Επειδή αυτά τα αφύσικα βαδίσματα δεν υπάρχουν παρά για να γίνονται... ομαδικά, από πολλούς μαζί, συμβάλλουν καίρια στην -εξάλλου ηθελημένη- μετατροπή των βαδιστών σε άμορφη μάζα με επαναλαμβανόμενες μηχανικές κινήσεις, δηλαδή με χαρακτηριστικά ψυχρής μηχανής που δεν έχει τίποτα το ανθρώπινο και υπάρχει μόνο για να εκφοβίζει...

Η κοινή λειτουργία και επιδίωξη όλων αυτών των “βηματισμών” βγάζει λοιπόν μάτια: Είναι να υποχρεώσει τους παρελαύνοντες και λοιπούς “βαδιστές” να κάνουν κάτι το αφύσικο που ενώ γελοιοποιεί και άρα ταπεινώνει τους ίδιους, αναδεικνύει ταυτόχρονα την ισχύ εκείνων που τους διατάζουν και εξουσιάζουν. Κατά συνέπεια, δεν είναι τυχαίο ότι μήτρα και μητέρα όλων αυτών των “περίεργων” βηματισμών είναι το διεθνώς πασίγνωστο και διαδεδομένο...βήμα της χήνας, με το οποίο βαδίζουν οι περισσότεροι στρατοί σε Δύση και Ανατολή, σε Βορρά και Νότο αυτού του κόσμου.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλα άρχισαν στα μέσα του 18ου αιώνα, όταν ο ανερχόμενος μιλιταρισμός της Πρωσίας εφεύρε το βήμα της χήνας, για να το κάνει σήμα κατατεθέν του στρατού της. Και όπως παρατηρεί πολύ εύστοχα ο Βρετανός ιστορικός Νόρμαν Ντέϊβις στην “Ιστορία της Ευρώπης” του:

“Η σωματική γλώσσα του βήματος της χήνας έστειλε ξεκάθαρα μηνύματα. Στους στρατηγούς της Πρωσίας, διαμήνυσε ότι η πειθαρχία και η αθλητικότητα των ανδρών τους θα τα έβγαζε πέρα με οποιαδήποτε διαταγή, όσο επίπονη και γελοία κι αν είναι αυτή. Στους Πρώσους πολίτες, είπε ότι κάθε ανυπακοή θα παταχθεί χωρίς οίκτο. Στους εχθρούς της Πρωσίας είπε ότι ο πρωσικός στρατός δεν έχει φτιαχτεί από απλούς ένστολους νέους, αλλά από πειθαρχημένους υπερανθρώπους. Και σε όλο το κόσμο, ανάγγειλε ότι η Πρωσία δεν ήταν μόνο ισχυρή, ήταν και αλλαζονική”.

Το μήνυμα ήταν, φαίνεται, τόσο σαφές και πειστικό ώστε δεν υπήρξε πια αυταρχικό καθεστώς άξιο του ονόματός του που να μην επέβαλε το βήμα της χήνας (και τις παραλλαγές του) στο στρατό αλλά ακόμα και στην... σπουδάζουσα νεολαία του. Μάλιστα, αυτό συνέβη σε όλες τις εποχές, μέχρι και τις ημέρες μας, και πέρα από “ιδεολογίες” και άλλες λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές διαφορές. Έτσι, εκτός από τους πρώτους διδάξαντες που είναι η Γερμανία του Μπίσμαρκ και η τσαρική Ρωσία, βλέπουμε να λατρεύουν αυτό τον κωμικό και συνάμα απάνθρωπο τρόπο βαδίσματος τόσο το ναζιστικό (όπως και το μουσολινικό) όσο και το σταλινικό καθεστώς, ενώ εκτός δυτικής Ευρώπης, το βήμα της χήνας κάνει κυριολεκτικά θραύση σε Λατινική Αμερική, Αφρική και Ασία, αλλά και στην Κεντρική Ευρώπη, με την πιο “θεαματική” εκδοχή του να απαντάται σήμερα στην Κίνα και βέβαια, στη Βόρεια Κορέα! (1)

Με δεδομένη λοιπόν την κακόφημη καταγωγή του αλλά και τους εφιαλτικούς συνειρμούς που προκαλεί, θα περίμενε κανείς ότι το βήμα της χήνας και οι παραλλαγές του θα αντιμετωπίζονταν μάλλον με αποστροφή από την αριστερά και ειδικά από τους νεολαίους της. Δυστυχώς, τουλάχιστον στον τόπο μας, φαίνεται να συμβαίνει μάλλον το αντίθετο. Πράγματι, η αναγωγή σε “αξίες” της αριστεράς καθαρόαιμων αντιδραστικών εξωτερικών γνωρισμάτων και “ιδανικών” όπως, π.χ. ο επιδεικτικός και επιθετικός “ανδρισμός” ή η ισοπέδωση της βάσης στο όνομα της (άκριτης) λατρείας του αρχηγού και της ιεραρχίας, οδηγεί σχεδόν αναπόφευκτα στο θέαμα ορισμένων κομματικών νεολαιών που όχι μόνο βαδίζουν με τρόπο που παραπέμπει σε μια παραλλαγή του βήματος της χήνας, αλλά και φωνάζουν τα συνθήματά τους με φωνές ψεύτικες ηθελημένα... “πρωτόγονα ανδρικές” και περίπου κτηνώδεις.

Πρόκειται προφανώς για μια νιοστή εκδήλωση της μεγάλης ...παρεξήγησης που κάνει την παραδοσιακή μας αριστερά να πιστεύει ότι παραμένει αμετακίνητη στις σοσιαλιστικές της αξίες ενώ έχει καταντήσει να υιοθετεί και να πρεσβεύει αρκετά πρότυπα με αξίες (π.χ. πατρίς-θρησκεία-οικογένεια) και συμπεριφορές που ανήκουν αποκλειστικά και μόνο στο οπλοστάσιο του αντίπαλου ταξικού στρατοπέδου. Στ’αλήθεια, τι σχέση με το απελευθερωτικό όραμα και σχέδιο του επαναστατικού σοσιαλισμού μπορεί να έχει...το βήμα της χήνας, που μετατρέπει τους ανθρώπους σε καλοκουρδισμένα στρατιωτάκια μιας στρατιάς υποταγμένων μηχανικών όντων; Και που εξαφανίζει το άτομο και την προσωπικότητά του μέσα στην ομοιόμορφα βαδίζουσα “μάζα”; Γιατί επιτέλους θα πρέπει να βαδίζουμε με (αφύσικο) στρατιωτικό βήμα και όχι ως πολίτες που περπατάνε όσο γίνεται πιο άνετα και ωραία για να πάνε στη δουλειά τους ή απλώς για να απολαύσουν το περπάτημα; Γιατί αυτή η αρρωστημένη σαδομαζοχιστική και μισανθρωπική λατρεία του αφύσικου και απάνθρωπου (“να ξεπεράσουμε τα όρια μας”) όταν το μεγάλο ζητούμενο, σήμερα περισσότερο από ποτέ, είναι να σεβαστούμε τα όρια τόσο τα δικά μας όσο και της Φύσης;...

Φυσικά, δεν έχουμε εδώ μια απλή... αισθητική διαφωνία αλλά μια διαφορά που έχει πάρα πολύ βαθύτερα και ουσιαστικά αίτια και παραπέμπει σε διαμετρικά αντίθετα υπαρξιακά οράματα και κοσμοθεωρίες. Και για του λόγου το αληθές, προσφεύγουμε στον πιο αρμόδιο από όλους τους στοχαστές των καιρών μας, στον πάντα επίκαιρο και τόσο οξυδερκή Τζωρτζ ‘Οργουελ, που στο σημαδιακό 1941 στόχευε την καρδιά του προβλήματος γράφοντας τα εξής:

“Ένας σύντομος αλλά έγκυρος οδηγός για την κοινωνική ατμόσφαιρα μιας χώρας είναι ο βηματισμός του στρατού της στις παρελάσεις...Το βήμα της χήνας, για παράδειγμα, είναι ένα από τα πιο φρικιαστικά θεάματα του κόσμου, πάρα πολύ πιο τρομακτικό από εκείνο του βομβαρδιστικού που βουτάει για να ρίξει τις βόμβες του. Είναι απλώς η επιβεβαίωση της απόλυτης εξουσίας. Που εμπεριέχει μέσα της, εντελώς συνειδητά και ηθελημένα, το όραμα μιας μπότας που κλωτσάει με δύναμη ένα πρόσωπο. Η ασχήμια του είναι μέρος της ουσίας του, επειδή αυτό που λέει είναι “Ναι, είμαι αποκρουστικό, και δεν τολμάτε να γελάσετε μαζί μου”... Πέρα από ένα σημείο, η στρατιωτική επίδειξη είναι δυνατή μόνο σε χώρες όπου οι κοινοί άνθρωποι δεν τολμούν να γελάσουν με το στρατό” (2)

Και δυστυχώς, η χώρα μας έχει πάντα το θλιβερό προνόμιο να είναι μια από αυτές. Και μάλιστα, να κατέχει ιδιαίτερα εξέχουσα θέση ανάμεσά τους...

Σημειώσεις

1. Μετρήσαμε συνολικά 82 χώρες που έχουν υιοθετήσει το βήμα της χήνας και τις παραλλαγές του στο στρατό και στις ποικίλες τιμητικές και άλλες φρουρές τους. Στην Ευρώπη είναι 17, στην Αφρική 26, στην Ασία 25 και στη Λατινική Αμερική 14.

2. George Orwell, “The Lion and the Unicorn: Socialism and the English Genius” (1941).