Πανδημία Covid-19:

Να προστατεύσουμε τις ζωές μας,
όχι τα κέρδη τους!

Ανακοίνωση του Γραφείου της 4ης Διεθνούς, 17/3/2020

Η πανδημία του κορονοϊού αποτελεί ένα δραματικό πρόβλημα δημόσιας υγείας και τα ανθρώπινα δεινά που προκαλεί θα είναι τεράστια. Ήδη, στη Δυτική Ευρώπη, τα συστήματα υγείας είναι στο χείλος της ασφυξίας. Αν διαδοθεί μαζικά σε χώρες του Παγκόσμιου Νότου, των οποίων τα ήδη αδύναμα ή πολύ εύθραυστα συστήματα δημόσιας υγείας έχουν υπονομευθεί τρομερά από 40 χρόνια νειφιλελεύθερων πολιτικών, οι θάνατοι θα είναι πάρα πολλοί.

Πρόκειται ήδη για την πιο σοβαρή πανδημία εδώ και ένα αιώνα. Ο αριθμός των θανάτων που οφείλονταν στην επονομαζόμενη “Ισπανική γρίπη” το 1918-1919, παρόλο που είναι δύσκολο να υπολογιστεί, ήταν σημαντικός, πλήττοντας κυρίως νέους ενήλικες. Οι συνέπειές της ήταν εξαιρετικά σοβαρές, καθώς ερχόταν αμέσως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η γρήγορη διάδοση της πανδημίας του Covid-19 μπορεί να εξηγηθεί ειδικότερα από την αποδυνάμωση της λαϊκής ικανότητας για αντίσταση που έχει προκαλέσει η νεοφιλελεύθερη τάξη πραγμάτων και από την αύξηση της επισφάλειας, μέσα στο πλαίσιο αύξησης του διεθνούς εμπορίου που προκάλεσε η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, η γενικευμένη εμπορευματοποίηση και η πρωτοκαθεδρία του νόμου του κέρδους.

Αυτός ο νέος κορονοϊός εντοπίστηκε νωρίς το Νοέμβρη του 2019 στην Κίνα. Οι γιατροί και οι επιστήμονες που προσπάθησαν να σημάνουν συναγερμό αρχικά καταστάλθηκαν και υποχρεώθηκαν να σιωπήσουν. Αν το ΚΚ Κίνας είχε αντιδράσει αμέσως, τότε ο κίνδυνος της επιδημίας θα μπορούσε να είχε χτυπηθεί στη ρίζα του.

Η πολιτική της άρνησης του κινδύνου δεν αφορά μόνο το κινεζικό καθεστώς. Ο Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες κορόιδευε τον “ξένο ιό”. Ο Ζαΐρ Μπολοσονάρο, με τη Βραζιλία να είναι ήδη βυθισμένη στην πανδημία, δήλωνε ότι “η απαγόρευση των αγώνων ποδοσφαίρου είναι υστερία” και, παρά τις οδηγίες των υγειονομικών αρχών, οργανώνει διαδηλώσεις υπέρ του. Ο Μπόρις Τζόνσον στο Ηνωμένο Βασίλειο, αρχικά πρέσβευε την “ανοσία της αγέλης” (που επιτρέπει να διαδοθεί ο ιός ώστε να φτάσει η πανδημία στα εγγενή της όρια, όταν περίπου το 70% του πληθυσμού θα έχει μολυνθεί). Αναγκάστηκε να αλλάξει αυτή την ανάλγητη και επικίνδυνη προσέγγιση. Η Σοφί Βιλμές, πρωθυπουργός του Βελγίου, αγνόησε για πολύ καιρό κάθε προειδοποίηση. Η Γαλλική Προεδρία δεν ανανέωσε τα στρατηγικά αποθέματα (προστατευτικών ενδυμάτων και προϊόντων…) με την εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων τον Ιανουάριο του 2020. Οι κυβερνήσεις των λιγότερο πληττόμενων χωρών στην Ανατολική Ευρώπη δεν διδάσκονται από τα μαθήματα της υγειονομικής κρίσης στα δυτικά της ηπείρου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δε στάθηκε ικανή να οργανώσει την πιο στοιχειώδη αλληλεγγύη με την σκληρά δοκιμαζόμενη Ιταλία, παρόλο που δεν παράγονται μάσκες σε αυτή τη χώρα… Ο κύριος λόγος για αυτή την καθυστέρηση είναι ότι οι κυβερνήσεις δε θέλουν να θέσουν σε κίνδυνο την οικονομική δραστηριότητα και τη διακίνηση των αγαθών, και αφιερώνουν μόνο τους ελάχιστους δυνατούς πόρους στην προστασία των πληθυσμών. Η θέληση να συνεχίσουν τις πολιτικές λιτότητας της επίθεσης του κεφαλαίου ενάντια στην εργασία και ο φόβος τους για ύφεση υπήρξαν ισχυρότερα από τη διατήρηση της υγείας του πληθυσμού.

Παρά την πολύ γρήγορη πρόοδο στην ιατρική και επιστημονική έρευνα, είναι πολύ νωρίς ακόμα να προβλέψουμε την εξέλιξη του ιού SARS-Cov-2: θα είναι άραγε ευαίσθητος στην έλευση της καλοκαιρίας στο βόρειο ημισφαίριο για να υποχωρήσει η ασθένεια; Μήπως μεταλλαχθεί και, σε τέτοια περίπτωση, θα ενισχυθεί ή θα αποδυναμωθεί; Η διάδοση από την Κίνα ακολούθησε τον άξονα ανατολή-δύση (όπου περιλαμβάνεται η Ευρώπη, το Ιράν και οι ΗΠΑ), όπου οι συνθήκες ήταν πιο ευνοϊκές. Ωστόσο, ο ιός βρίσκεται πλέον και στο Νότο, όπου θα μπορούσε, για παράδειγμα, να πολλαπλασιαστεί κατά την ερχόμενη χειμερινή περίοδο, πριν επανέλθει στο Βορρά. Ένα εμβόλιο θα χρειαστεί χρόνο για να αναπτυχθεί. Θα ήταν ανεύθυνο να περιμένει κανείς την ασθένεια του Covid-19 να εξαφανιστεί με φυσιολογικό τρόπο σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Ο ιός διαδίδεται πολύ γρήγορα. Η αναλογία των αποδεδειγμένων περιπτώσεων μόλυνσης προς τον πραγματικό αριθμό ανθρώπων που έχουν μολυνθεί παραμένει άγνωστη, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή εργαστηριακά τεστ, αλλά η επικινδυνότητά του έχει σαφώς διαπιστωθεί. Η θνητότητα της ασθένειας μπορεί να ποικίλει από χώρα σε χώρα. Λέγεται ότι είναι ανώδυνη στις 80% των περιπτώσεων και σοβαρή στο 20%, στο οποίο περιλαμβάνεται και ένα 5% όπου είναι πολύ σοβαρή, ενώ είναι θανατηφόρα στο 2% των περιπτώσεων. Οι πιο ηλικιωμένοι και πιο άρρωστοι δεν είναι οι μόνοι που κινδυνεύουν. Πιο νέοι καθώς και νεαρά άτομα έχουν βρεθεί στην εντατική, εκεί όπου εμφανίζεται η επιδημία.

Τα κύρια ΜΜΕ και οι κυβερνήσεις επικεντρώνονται στις διαφορετικές αναλογίες θνητότητας ανάλογα με την ηλικία, όμως προσέχουν να μην αναφερθούν σε ταξικές διαφοροποιήσεις και στο πώς η θνητότητα εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού πλήττει τους ανθρώπους ανάλογα με το εισόδημα και τον πλούτο τους. Καραντίνα και πρόσβαση σε εντατική περίθαλψη, όταν είστε 70 χρονών και φτωχός, δεν είναι καθόλου τα ίδια με το αν είστε πλούσιος.

Δεν υπάρχουν αντισώματα απέναντι στο νέο κορονοϊό μέσα στον πληθυσμό. Η περίθαλψη των σοβαρά άρρωστων είναι βαριά, απαιτεί υψηλό εξοπλισμό και ειδικά εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό. Χωρίς αυτά, ή αν το νοσοκομειακό σύστημα είναι υπερπλήρες, πολλοί ασθενείς που θα μπορούσαν να γιατρευτούν πεθαίνουν. Εάν δεν παρθούν δραστικά μέτρα και προσβληθούν 4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, τότε 80 εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν.

Η πανδημία του Covid-19 πρέπει επομένως να παρθεί στα σοβαρά από όλα τα προοδευτικά αγωνιστικά δίκτυα και τις δικές μας οργανώσεις. Όπου αναπτύσσεται η επιδημία, πρέπει να παίρνονται πολύ αυστηρά μέτρα για να περιοριστεί και να προστατευτεί ο πληθυσμός, καθιστώντας αυτό προτεραιότητα πάνω από τη λειτουργία της καπιταλιστικής οικονομίας. Για όλες τις χώρες, τα διδάγματα που εξάγονται από τις πρώτες χώρες που την υπέστησαν πρέπει να ληφθούν υπόψη ώστε να προετοιμαστούν για μια ενδεχόμενη ανάπτυξή της και να επιβληθούν στις κυβερνήσεις ουσιαστικά μέτρα πρόληψης.

Προληπτικά προγράμματα, επειγόντως

Στις περισσότερες χώρες, εξαιτίας της έλλειψης προετοιμασίας, οι κυβερνήσεις απλώς διαχειρίζονται τις ελλείψεις, μερικές φορές κάνοντας την αρετή ανάγκη. Όπου υπάρχουν, προγράμματα πρόληψης θα πρέπει να ενισχυθούν και όπου δεν υπάρχουν πρέπει να δημιουργηθούν.

Τα προγράμματα αυτά πρέπει να προετοιμάσουν την αναδιοργάνωση του συστήματος υγείας, ως συνόλου, και την κινητοποίηση όλων των απαραίτητων πόρων, για την περίπτωση επιδημίας ιδιαίτερα με άμεση αύξηση του προσωπικού των υγειονομικών υπηρεσιών, που είναι ήδη υπερβολικά υποστελεχωμένα.

Τα νοσοκομεία έχουν υποστεί διαδοχικές χρηματοδοτικές περικοπές, έχουν αποδυναμωθεί ή και ιδιωτικοποιηθεί, παρόλο που αποτελούν τον έναν από τους πυλώνες της πάλης ενάντια σε επιδημίες, καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν τις βαριές περιπτώσεις. Οι ιδιωτικές υπηρεσίες περίθαλψης, παραγωγής φαρμάκων και ιατρικού εξοπλισμού πρέπει να επιταχθούν, κάτω από δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο. Η ισπανική κεντρική κυβέρνηση έκανε το βήμα να επιτάξει κλίνες από ιδιωτικά νοσοκομεία.

Τα στρατηγικά αποθέματα προστασίας, σε ρούχα, υδρο-αλκοολούχα ζελ και σε κιτς εργαστηριακών ελέγχων πρέπει να διοχετευτούν κατά προτεραιότητα στους εργαζόμενους στην υγεία και στους άλλους ευαίσθητους κλάδους, καθώς και στους τομείς του πληθυσμού που βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο.

Προγράμματα πρόληψης περιλαμβάνουν επίσης και την ιατρική και επιστημονική έρευνα. Και εδώ, ωστόσο, εξαιτίας των πολιτικών λιτότητας, η χρηματοδότηση της έρευνας είχε περιοριστεί ή περικοπεί, ιδιαίτερα για τους κορονοϊούς. Όλες οι ιδιωτικές εταιρείες που εργάζονται σε αυτό τον τομέα πρέπει να εθνικοποιηθούν κάτω από δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο.

Η Νότια Κορέα έδειξε τη χρησιμότητα των μαζικών τεστ για την κατανόηση της δυναμικής της επιδημίας και της παρέμβασης το ταχύτερο δυνατό. Ωστόσο, οι δημοσιονομικοί περιορισμοί είχαν για συνέπεια ότι τα αποθέματα τέτοιων τεστ δεν διατηρήθηκαν, ακόμα και όταν υπήρχαν, δημιουργώντας δραματικές καταστάσεις. Σε κατάσταση ελλείψεων, τα μέσα προστασίας πρέπει να κρατηθούν κατά προτεραιότητα για το προσωπικό υγείας, που είναι το ίδιο υπο-εξοπλισμένο, και τις οικογένειές τους.

Πρέπει να εξασφαλιστούν οι όροι διαβίωσης με τη διακοπή της πληρωμής ενοικίων, στεγαστικών δανείων και κοινωφελών υπηρεσιών. Πρέπει να σταματήσει κάθε έξωση, να στεγαστούν όλοι οι άστεγοι, να κατασχεθούν τα άδεια σπίτια, καθώς και να μην αφεθούν άνθρωποι σε ακατάλληλα κτίρια. Όσοι ζουν στους δρόμους δεν μπορούν να αυτο-απομονωθούν ή να κρατήσουν τις αποστάσεις.

Η αναμενόμενη οικονομική και κοινωνική κρίση, η οποία προκαλείται από την πανδημία αλλά έχει ετοιμαστεί από τη συσσώρευση προβλημάτων στην καπιταλιστική οικονομία, δεν πρέπει να αποτελέσει την ευκαιρία για περαιτέρω συγκέντρωση πλούτου και καταστροφή κοινωνικών δικαιωμάτων. Αντίστροφα, οι προοδευτικές δυνάμεις πρέπει να σπρώξουν προς λύσεις που να βασίζονται στην αναδιανομή πόρων και στο κοινό καλό.

Τέλος, δεδομένης της διασποράς της επιδημίας, πρέπει να παρθούν αυστηρά μέτρα για περιορισμό των κοινωνικών επαφών και μετακινήσεων, πράγμα που σημαίνει τη δραστική μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Κατά συνέπεια, τα σχέδια πρέπει να περιλαμβάνουν μαζική βοήθεια προς τον πληθυσμό, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την αύξηση της φτώχειας, και να εξασφαλίσουν ότι κανείς δεν αφήνεται στο περιθώριο σε καιρούς υγειονομικής κρίσης. Αυτό πρέπει να εφαρμοστεί τόσο για τους μισθωτούς όσο και για τους ανεξάρτητους εργαζόμενους. Το κόστος αυτών των περιορισμών θα πρέπει να καλυφθεί από αυξημένους φόρους στα κέρδη και στα εισοδήματα των εταιρειών, καθώς και στις μεγάλες περιουσίες.

Η ζωτική σημασία της κοινωνικής αυτο-οργάνωσης

Πρέπει να απαιτήσουμε οι αρχές να πάρουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να προστατεύσουν την υγειονομική και κοινωνική ευημερία του πληθυσμού, ωστόσο τίποτα δε θα ήταν πιο επικίνδυνο από το να βασιστούμε σε αυτές μόνο. Η ανεξάρτητη κινητοποίηση των κοινωνικών υποκειμένων είναι απαραίτητη.

Το εργατικό κίνημα πρέπει να αγωνιστεί για να σταματήσει κάθε παραγωγή και συγκοινωνία που δεν είναι απαραίτητη, να εξασφαλίσει το σεβασμό των μέγιστων προϋποθέσεων ασφάλειας στους βασικούς εργασιακούς χώρους και ότι τα εισοδήματα και οι συμβάσεις εργασίας θα διατηρηθούν στο ακέραιο στην περίπτωση πλήρους ή μερικής ανεργίας. Ήδη έχουν γίνει απεργίες, που ζητάνε να σταματήσει η παραγωγή σε χώρους που δεν είναι απολύτως απαραίτητοι, όπως στην αυτοκινητοβιομηχανία, και να κλείσουν τα εργοστάσια π.χ. στην Mercedes Benz, στη Vitoria στη Χώρα των Βάσκων. Αλλού, εργαζόμενοι σε ζωτικούς χώρους, όπως στα νοσοκομεία στη Γαλλία ή στη συλλογή απορριμμάτων στη Σκωτία, ανέλαβαν δράση ζητώντας καλύτερες συνθήκες ασφάλειας.

Οι τοπικές οργανώσεις έχουν να παίξουν ουσιαστικό ρόλο σε πολλά επίπεδα. Μπορούν να βοηθήσουν να σπάσει η απομόνωση στην οποία θα βρεθούν οι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι γυναίκες, που θα βρεθούν αναγκασμένες να αναλάβουν το υψηλότερο βάρος στα καθήκοντα οικιακής και παιδικής φροντίδας κατά την περίοδο της απομόνωσης στο σπίτι. Καταπολεμώντας τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, την LGBT-φοβία, μπορούν να βοηθήσουν να μην αποκλειστούν από την προστασία που δικαιούνται οι επισφαλείς, οι μετανάστες, οι χωρίς χαρτιά και οι μειονότητες που υφίστανται διακρίσεις. Μπορούν να βοηθήσουν τις γυναίκες για τις οποίες τα περιοριστικά μέτρα σημαίνουν κατ’οίκον απομόνωση με έναν βίαιο σύζυγο. Μπορούν να εξασφαλίσουν ότι οι “κινήσεις κοινωνικής αποστασιοποίησης” γίνονται σεβαστές.

Υπάρχουν σε διάφορες χώρες, στη Μ. Βρετανία, στην Ολλανδία, στη Γαλλία, πολλά παραδείγματα οργανώσεων βάσης στο επίπεδο της γειτονιάς, της πολυκατοικίας, που προτείνουν βοήθεια σε ανθρώπους που την χρειάζονται (ηλικιωμένους, ανάπηρους, σε καραντίνα), και οι οποίες πλέκουν επαφές, συχνά για πρώτη φορά. Στην Ιταλία, μαζί με την πρακτική βοήθεια, κοινότητες ολόκληρες ήρθαν πιο κοντά για να σπάσουν την κοινωνική απομόνωση και να δείξουν την αλληλεγγύη τους μέσα από μαζικά τραγούδια από τα μπαλκόνια τους.

Τα κοινωνικά κινήματα πρέπει να είναι σε θέση να βασιστούν σε ανεξάρτητη ιατρική και επιστημονική πραγματογνωμοσύνη, για να ξέρουν ποια μέτρα είναι αποτελεσματικά και ποια αναγκαία, και να ενθαρρύνουν και τις διεθνείς ανταλλαγές. Οι γιατροί και οι ερευνητές πρέπει να στρατευτούν μαζί τους.

Τέλος, η αυτενέργεια του κοινωνικού κινήματος αποτελεί αναντικατάστατη δημοκρατική εγγύηση. Ο αυταρχισμός των εξουσιών μπορεί να ενισχυθεί σε καιρούς επείγουσας υγειονομικής κατάστασης, στο όνομα της αποτελεσματικότητας. Το πλατύτερο δυνατόν ενωτικό μέτωπο κινητοποίησης πρέπει να αντιταχθεί σε αυτή τη κυρίαρχη τάση.

Μια παγκόσμια κρίση της καπιταλιστικής κοινωνίας

Μια πανδημία αποτελεί κρίσιμη δοκιμασία για μια κοινωνία. Η κατάσταση στη Λομβαρδία, στη βόρεια Ιταλία, αποτελεί δραματικό παράδειγμα της κατάστασης στην οποία μπορεί να περιέλθει η κυρίαρχη τάξη πραγμάτων. Η Λομβαρδία είναι μια από τις πλουσιότερες περιοχές της Ευρώπης, με ένα από τα καλύτερα νοσοκομειακά συστήματα. Αυτό, βέβαια, έχει αποδυναμωθεί από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Τώρα πνίγεται από την πλημμυρίδα ασθενών σε σοβαρή κατάσταση, σε βαθμό που ο Σύνδεσμος Αναισθησιολόγων σε Εντατική έδωσε εντολή να επιλέγονται οι ασθενείς και να αντιμετωπίζονται μόνο αυτοί που έχουν τη μεγαλύτερη προσδοκία ζωής, αφήνοντας τους άλλους να πεθάνουν.

Αυτό δεν αποτελεί μια εξαιρετική περίπτωση, όπως στην περίπτωση μεγάλων ατυχημάτων με πολλά θύματα, όπου οι εργαζόμενοι στην πρώτη βοήθεια έχουν να αποφασίσουν ποιόν να πάρουν πρώτα: εδώ πρόκειται για συστημική αποτυχία, η οποία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν η πολιτική υγείας ήταν διαφορετική. Σε καιρούς ειρήνης, οι ελλείψεις καθιστούν αναγκαία την προσφυγή στην ιατρική πολέμου που αναγκάζεται να παραιτείται από το καθήκον να σώζει τους πάντες! Αυτό που αποτελεί τρομερή ρήξη στην αλληλεγγύη, και συμβαίνει σε μια από τις πιο αναπτυγμένες, οικονομικά και υγειονομικά, περιοχές του κόσμου - θα μπορούσε αύριο να συμβεί και αλλού στην Ευρώπη.

Μια σαφής καταδίκη της κυρίαρχης καπιταλιστικής τάξης

Το ζήτημα δεν είναι κατά πόσο η πανδημία του Covid-19 θα μπορέσει να “τακτοποιηθεί” αύριο, αλλά με ποιο κόστος, με πόσους θανάτους και πόση κοινωνική αποδιοργάνωση. Είναι ένα ερώτημα που επανέρχεται, επειδή ζούμε σε μια εποχή επιστροφής μεγάλων επιδημιών (SARS, AIDS, H1N1, Zika, Ebola, ...). Η χρόνια κατάσταση υγειονομικής κρίσης συνδυάζεται σήμερα με την παγκόσμια οικολογική κρίση (η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας είναι μια από τις πτυχές της), τη διαρκή κατάσταση πολέμου, την κρίση χρέους, την άνοδο της επισφάλειας και την αποδιάρθρωση του κοινωνικού ιστού, την άνοδο όλο και πιο αυταρχικών καθεστώτων, διακρίσεων, ρατσισμού και ξενοφοβίας...

Η καταπολέμηση της υγειονομικής κρίσης απαιτεί συγκεκριμένα την καταπολέμηση της δικτατορίας των πολυεθνικών και φαρμακευτικών λόμπι και της αγροτο-βιομηχανίας, αντιπαρατάσσοντάς τους την αγροτο-οικολογία και την αγροτο-δασοπονία των αγροτών, που επιτρέπουν την αποκατάσταση ισορροπημένων οικοσυστημάτων. Απαιτεί να επιβληθεί μια πολεοδομική μεταρρύθμιση για να μπει τέλος στις ανθυγιεινές μεγαπόλεις. Γενικότερα, πρέπει να αντιτάξουμε στη λογική του κέρδους τη δωρεάν περίθαλψη: ο κάθε άρρωστος πρέπει να περιθάλπεται δωρεάν, όποια κοινωνική θέση και να έχει... Οι ζωές μας αξίζουν περισσότερο από τα κέρδη τους.

Ο οικοσοσιαλισμός αντιπροσωπεύει την εναλλακτική λύση σε αυτή την παγκόσμια κρίση της καπιταλιστικής κοινωνίας. Η απάντηση στην υγειονομική κρίση θα πρέπει να είναι η κινητοποίηση σε σύγκλιση και με τα άλλα πεδία πάλης, ώστε να επιτευχθεί αυτή η εναλλακτική λύση. Μια τέτοια σύγκλιση οικοσοσιαλιστικών, φεμινιστικών, εργατικών αγώνων πρέπει να έχει ως στόχο της να απαλλαγούμε από το καπιταλιστικό σύστημα που σκοτώνει και εμάς και τον πλανήτη, και να οικοδομήσουμε μια νέα κοινωνία.

Εκτελεστικό Γραφείο της 4ης Διεθνούς

17 Μαρτίου 2020

Μετάφραση: Περιοδικό “4” και http://contra-xreos.gr

Το κείμενο στα αγγλικά: http://www.internationalviewpoint.org/spip.php?article6457