Η Greta Thunberg για την κατάσταση του κλιματικού κινήματος και τις ρίζες της δύναμης της ως ακτιβίστριας

(Μεταφράσαμε και δημοσιεύουμε στη συνέχεια, μεγάλα αποσπάσματα της πολύ ενδιαφέρουσας συνέντευξης που έδωσε πρόσφατα η Greta Thunberg στο Washington Post Magazine)

Αποκάλεσες την COP26 (διάσκεψη κορυφής της Γλασκόβης) “αποτυχία” και “κοσμικό γεγονός”.

Εντάξει, στο τελικό κείμενο κατάφεραν να νερώσουν ακόμα και τα μπλα, μπλα, μπλα. Πράγμα που συνιστά κατόρθωμα, αν το δείτε έτσι. Φυσικά, αποτελεί ένα βήμα μπροστά ότι, αντί να συναντιούνται κάθε πέντε χρόνια, το κάνουν τώρα κάθε χρόνο. Όμως, ακόμα κι έτσι, αυτό δεν σημαίνει πως έγιναν όντως πιο φιλόδοξοι και πως κάνουν πράξη αυτές τις φιλοδοξίες.

(…) Και ποια είναι τα θετικά που θα μπορούσε να έχουν βγει από την COP26;

Ένα από τα θετικά είναι ότι καταδείχνει, πως υπό τις παρούσες συνθήκες, μέσα στο παρόν σύστημα, δεν θα είμαστε ικανοί να λύσουμε την κλιματική κρίση εκτός και αν υπάρξει μαζική πίεση από τα έξω. Τίποτα δεν πρόκειται να βγει από αυτές τις διασκέψεις εκτός και αν υπάρξει τεράστια άνοδος του επιπέδου συνειδητοποίησης και εκτός και αν οι άνθρωποι βγουν στους δρόμους και ζητήσουν αλλαγή. Και αυτά τα παγκόσμια γεγονότα είναι μια μεγάλη ευκαιρία για να κινητοποιηθούν οι άνθρωποι, για να επικεντρωθεί και πάλι η προσοχή στη μεγάλη κλιματική κρίση και να τονιστεί το γεγονός ότι δεν γίνεται σχεδόν τίποτα σχετικά με αυτήν.

Διάβασα πρόσφατα πως με τις παρούσες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, απομένουν 11 χρόνια μέχρι να φτάσουμε στην αλλαγή του 1.5 βαθμού Κελσίου (που η συνθήκη του Παρισιού έθετε σαν όριο για να αποφύγουμε τις χειρότερες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής). Πώς κάνεις τον κόσμο να επικεντρώσει την προσοχή του σε αυτό;

Λοιπόν, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί αριθμοί που περιλαμβάνουν πολλά διαφορετικά πράγματα. Το μόνο που πρέπει όμως να καταλάβουμε είναι ότι έχουμε στη διάθεσή μας πολύ περιορισμένο χρόνο, ότι τώρα ακριβώς εξαντλούμε τον προϋπολογισμό του διοξειδίου του άνθρακα -ανεξάρτητα από το ποιο προϋπολογισμό διοξειδίου του άνθρακα προτιμά ο καθένας- και ότι αυτό δεν μπορεί να αναπληρωθεί στο μέλλον. Ναι, ίσως μπορέσουμε να έχουμε νέες τεχνολογίες και να τις αναπτύξουμε έτσι ώστε να μπορούμε να απορροφήσουμε διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα. Ωστόσο, δεν μπορούμε να διορθώσουμε τη ζημιά που έχει γίνει αν πυροδοτούμε αρνητικές αλληλεπιδράσεις και μη αναστρέψιμες καταστάσεις.

Όμως, χρειάζεται επίσης να κατανοήσουμε πως το 1,5 δεν είναι ένα ασφαλές επίπεδο. Ήδη με το 1,1 και 1,2 που έχουμε τώρα οι άνθρωποι υποφέρουν. Αμέτρητοι άνθρωποι επηρεάζονται ιδιαίτερα από την κλιματική κρίση και αυτό συμβαίνει ήδη εδώ και πολύ καιρό. Επομένως, αυτό δεν είναι μόνο ένα μελλοντικό πρόβλημα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτό συμβαίνει εδώ και τώρα. Συμβαίνει ήδη -συμβαίνει μάλιστα εδώ και πολύ καιρό- και πολλοί άνθρωποι έχουν γίνει μάρτυρες αυτού του γεγονότος και προσπαθούν να μιλήσουν για αυτό, αλλά αγνοούνται.

Πιστεύεις ότι ένας από τους λόγους που ήσουν τόσο αποτελεσματική ήταν ότι προκαλούσε σοκ να ακούς αυτό το μικροκαμωμένο, νεαρό κορίτσι να λέει ενοχλητικές αλήθειες σε ενήλικες που υποτίθεται πως είναι ειδικοί;

Υπήρξαν πολλά νεαρά άτομα -πολλοί άνθρωποι- που μιλούσαν για αυτά. Δεν είμαι η μόνη που τράβηξε την προσοχή σε αυτό το ζήτημα. Όμως, φυσικά και με άκουσαν πολλοί άνθρωποι. Και έχω το προνόμιο να έρχομαι από ένα μέρος του κόσμου όπου έχω τη δυνατότητα να χρησιμοποιώ τη φωνή μου και να με ακούνε. Ωστόσο, πάμε κατευθείαν στην ουσία του ζητήματος. Για να πούμε την αλήθεια, δεν μας νοιάζει το μπλα, μπλα, μπλα. Λέμε απλώς αυτό που εμείς θέλουμε να ειπωθεί. Μας γελοιοποιούν και μας κοροϊδεύουν, μας μισούν και μας στέλνουν απειλές -και αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να εξωραϊστεί. Όμως, πολλοί από εμάς συνεχίζουμε επειδή ξέρουμε πως αυτό που κάνουμε είναι το σωστό. Δεν μας νοιάζει η υπόληψη μας. Περισσότερο μας νοιάζει ο πλανήτης.

Υπάρχουν προφανώς άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την κλιματική αλλαγή και που έχουν μια πιο διπλωματική προσέγγιση, καθώς πιστεύουν πως για να γίνουν κάποια πράγματα πρέπει να κάνουν συμβιβασμούς. Έχεις ποτέ αναρωτηθεί κατά πόσον τα “μπλα,μπλα,μπλα” ή ακόμα μια πιο μαχητική ρητορική, κάνει την αποστολή τους πιο δύσκολη όταν προσπαθούν να κάνουν το σωστό, με αφετηρία μια πιο μετριοπαθή στάση;

Αν επιλέξετε, όπως κάνουν συχνά τα μέσα ενημέρωσης, περίπου 20 δευτερόλεπτα από μια 10λεπτη ομιλία και κοιτάξετε μόνο αυτά τα 20 δευτερόλεπτα, τότε μπορεί να φανεί ότι έχουμε αντιδημοκρατικές απόψεις και ότι είμαστε πολύ λαϊκιστές και ούτω καθεξής. Κάτι που δεν είναι αλήθεια. Καταλαβαίνω λοιπόν ότι κάποιοι άνθρωποι μπορεί να σκέφτονται έτσι και ότι το διατυπώνουν με αυτόν τον τρόπο.

Φυσικά και χρειαζόμαστε συμβιβασμούς. Όμως, πρέπει επίσης να καταλάβουμε ότι δεν δεν μπορούμε να κάνουμε συμβιβασμούς με τους νόμους της φυσικής. (…)

Από στρατηγική άποψη, αισθάνεσαι ποτέ την ανάγκη να αλλάξεις προσέγγιση αυτές τις μέρες, να πεις “Εντάξει, αυτό είναι που οι άνθρωποι μπορεί να περιμένουν να πω τώρα, και να λοιπόν ένας νέος τρόπος για να βγάλω τους ανθρώπους από την απάθεια τους";

Στην ομιλία μου στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, είχα πει, “Πώς τολμάτε!” Φυσικά, είπα και πολλά άλλα πράγματα, αλλά αυτό ήταν ό,τι συγκράτησαν οι άνθρωποι από τα λεγόμενά μου. Δηλαδή, το πάθος και την οργή μου, τις φωνές μου στους ηγέτες του κόσμου. Και τότε σκέφτηκα ότι, Εντάξει, τώρα που έχω την προσοχή των ανθρώπων, θα μιλήσω μόνο για γεγονότα. Έτσι, μετά από αυτό, στην ομιλία (στη Μαδρίτη) στην COP25, βασικά μίλησα για γεγονότα και αριθμούς επειδή υπήρχε πολλή προσοχή για αυτά. Και τότε οι άνθρωποι την παρακολούθησαν, και ήταν σαν να μην κατάλαβε κανείς ούτε μια λέξη από αυτά που είπα. Επειδή μερικές φορές η είδηση είναι απλώς ότι μίλησα και όχι αυτά που έχω να πω -και αυτό συμβαίνει πολύ, πολύ συχνά. Να λοιπόν γιατί προσπαθώ, ας πούμε, να εκπλήξω, αν αυτή είναι η σωστή λέξη.

Σε εμπνέει κάποιος από τους παγκόσμιους ηγέτες, ο πρόεδρος Μπάϊντεν;

Αν τον αποκαλείται ηγέτη -εννοώ, είναι παράξενο που υπάρχουν άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τον Τζο Μπάϊντεν σαν ηγέτη για το κλίμα, όταν βλέπουμε τι κάνει η κυβέρνηση του. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ επεκτείνουν τώρα τις υποδομές ορυκτών καυσίμων. Γιατί το κάνουν οι ΗΠΑ; Δεν θα έπρεπε να πέφτει σε εμάς τους ακτιβιστές και τους νέους που θέλουμε απλώς να πάμε στο σχολείο, το καθήκον να αναπτύξουμε αυτή την ευαισθητοποίηση και να πληροφορήσουμε το λαό ότι όντως αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Δεν ξέρω. Δεν το σκέφτομαι πολύ. Σκέφτηκα μόνο: Κάνω αυτό που είναι σωστό, και όσο κάνω το σωστό, αυτό που νομίζω πως είναι σωστό, δεν έχει σημασία τι σκέφτονται οι άλλοι. Όμως, φυσικά και ήταν μια τεράστια αλλαγή σε σχέση με τότε που δεν μιλούσα ποτέ σε κανέναν απολύτως - εκείνες τις μέρες μιλούσα μόνο στους γονείς μου, στη δασκάλα μου και στην αδελφή μου. Έτσι, το να μιλάω, λίγο πολύ, σε όλο τον κόσμο, ήταν μια πολύ μεγάλη αλλαγή. Δεν νομίζω ότι υπήρχε κανείς στον κόσμο που θα μπορούσε να περιμένει να συμβεί κάτι τέτοιο, ανεξάρτητα από το ποιος είσαι ή τι κάνεις. Απλώς συνέβη με έναν τρόπο που είναι πολύ δύσκολο να καταλάβεις αν δεν το έχεις βιώσει ο ίδιος. Αλλά νομίζω ότι και μόνο το γεγονός ότι ήμουν προηγουμένως τόσο διαφορετική με διευκόλυνε να παραμείνω προσγειωμένη και να μην ακούω πάρα πολύ τι έλεγαν οι άλλοι άνθρωποι, τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά.

(…) Μετά από την εμπειρία των τελευταίων ετών, με τα σκαμπανεβάσματα της, αισθάνεσαι περισσότερο ή λιγότερο αισιόδοξη από ό,τι όταν κάθισες για πρώτη φορά μπροστά στο σουηδικό κοινοβούλιο με το πλακάτ σου ["SKOLSTREJK FOR KLIMATET"];

Δεν ξέρω. Κατά μια έννοια, είμαστε σε πολύ χειρότερη θέση από ό,τι είμασταν τότε επειδή τα επίπεδα του CO2 στην ατμόσφαιρα είναι υψηλότερα και οι παγκόσμιες εκπομπές συνεχίζουν να αυξάνονται σχεδόν με ρυθμούς ρεκόρ. Και έχουμε σπαταλήσει αρκετά χρόνια με τα μπλα, μπλα, μπλα.

Αλλά από την άλλη, από μιαν άλλη άποψη, είδαμε τι μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι όταν πραγματικά ενωθούν. Και έχω γνωρίσει τόσους πολλούς ανθρώπους που μου δίνουν πολλή ελπίδα και αυτήν ακριβώς τη δυνατότητα ότι μπορούμε πράγματι να αλλάξουμε τα πράγματα. Ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μια κρίση ως κρίση. Έτσι, νομίζω ότι τώρα είμαι πιο αισιόδοξη.

Τι μπορούμε να μάθουμε από την πανδημία σχετικά με το τι μπορεί να επιτευχθεί όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν μια κρίση ως κρίση;

Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι έχουν συνειδητοποιήσει πόσο σημαντική είναι η επιστήμη. Επειδή είδαμε πως, όταν θελήσαμε πραγματικά να βρούμε ένα εμβόλιο, μπορέσαμε να το κάνουμε σε χρόνο μηδέν. Πράγμα που δείχνει ότι, αν πραγματικά επικεντρωθούμε σε κάτι, αν πραγματικά θέλουμε κάτι, μπορούμε να πετύχουμε σχεδόν τα πάντα.

Αυτή τη στιγμή, αυτό που μας κρατάει πίσω είναι ότι μας λείπει αυτή η πολιτική βούληση. Δεν δίνουμε σήμερα προτεραιότητα στο κλίμα. Ο στόχος μας δεν είναι να μειώσουμε τις εκπομπές. Ο στόχος μας είναι να βρούμε λύσεις που θα μας επιτρέψουν να συνεχίσουμε τη ζωή [ως έχει] σήμερα. Και, φυσικά, μπορείτε να ρωτήσετε: "Δεν μπορούμε να έχουμε και τα δύο;". Αλλά η σκληρή αλήθεια είναι ότι έχουμε χάσει πολύ χρόνο για κάτι τέτοιο. Ή οι παγκόσμιοι ηγέτες το έχουν χάσει πολύ χρόνο για αυτό. Πρέπει να αλλάξουμε ριζικά τις κοινωνίες μας τώρα. Αν είχαμε ξεκινήσει πριν από 30 χρόνια, τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο εύκολα. Αλλά τώρα η κατάσταση είναι διαφορετική.

Μας ρωτάνε οι άνθρωποι, “Τι θέλετε;”, “Τι θέλετε να κάνουν οι πολιτικοί;” Και εμείς λέμε, πριν απ’όλα, πρέπει να κατανοήσουμε πραγματικά ποια είναι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Προσπαθούμε να βρούμε μια λύση σε μια κρίση που δεν καταλαβαίνουμε. Για παράδειγμα, στη Σουηδία, αγνοούμε -ούτε καν μετράμε ή περιλαμβάνουμε πάνω από τα δυο τρίτα των σημερινών εκπομπών. Πώς μπορούμε να επιλύσουμε μια κρίση αν αγνοούμε πάνω από τα δύο τρίτα της; Επομένως, όλα έχουν να κάνουν με την αφήγηση. Όλα έχουν να κάνουν με το τι ακριβώς προσπαθούμε να επιλύσουμε (…)

Ως κάποια που ζούσε σε κοινωνική απομόνωση πριν μιλήσει, πώς αντιμετώπισες τόσο τη θετική επιδοκιμασία όσο και την ενίοτε πολύ προσωπική αρνητική κριτική, ακόμη και από παγκόσμιους ηγέτες, στο Twitter και σε άλλα μέρη;

Όμως, κατέδειξε επίσης πόσο γρήγορα μπορούν να αλλάξουν οι κοινωνικοί κανόνες. Και νομίζω ότι αυτό μπορεί να είναι ένα γεγονός από το οποίο μπορούμε να μάθουμε. Αν πήγαινα σε κάποιον και του έδινα το χέρι στη διάρκεια της χειρότερης φάσης της πανδημίας, αυτό θα ήταν εντελώς απαράδεκτο. Αλλά λίγο πριν από την πανδημία, αυτό το έκαναν όλοι. Άλλαξε, ουσιαστικά εν μία νυκτί, τη νοοτροπία των ανθρώπων. Και αυτό δείχνει ακριβώς τις δυνατότητες.

Μετάφραση-επιμέλεια: Γιώργος Μητραλιάς