Πώς ο Φεμινισμός υποδουλώθηκε στον καπιταλισμό – και πώς να τον διεκδικήσουμε πίσω
της Nancy Fraser*
Ως φεμινίστρια, πάντα υπέθετα ότι με τον αγώνα μου για τη χειραφέτηση των γυναικών βοηθούσα στην οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου – πιο ισότιμου, δίκαιου και ελεύθερου. Αλλά τον τελευταίο καιρό έχω αρχίσει να ανησυχώ ότι ιδανικά που καθιερώθηκαν από τις φεμινίστριες υπηρετούν πολύ διαφορετικούς σκοπούς. Ανησυχώ συγκεκριμένα ότι η κριτική μας για τον σεξισμό προσφέρει τώρα την αιτιολόγηση σε νέες μορφές ανισότητας και εκμετάλλευσης.
Σε τούτη την τραγική στροφή της τύχης, φοβάμαι ότι το κίνημα για την απελευθέρωση των γυναικών έχει εμπλακεί σε έναν επικίνδυνο συσχετισμό με τις νεοφιλελεύθερες προσπάθειες για την οικοδόμηση της κοινωνίας της ελεύθερης αγοράς. Αυτό μπορεί να εξηγήσει πώς έχει γίνει αποδεκτό οι φεμινιστικές ιδέες που κάποτε αποτελούσαν μέρος μιας ριζοσπαστικής κοσμοθεωρίας να εκφράζονται όλο και πιο πολύ με ατομικιστικούς όρους. Όταν οι φεμινίστριες επέκριναν κάποτε μια κοινωνία που προωθεί τον καριερισμό, σήμερα συμβουλεύουν τις γυναίκες να «κλίνουν προς αυτόν». Ένα κίνημα που κάποτε έδινε προτεραιότητα στην κοινωνική αλληλεγγύη, σήμερα επευφημεί τις γυναίκες επιχειρηματίες. Μια προοπτική που κάποτε έδινε αξία στην «προσφορά φροντίδας» και στην αλληλεξάρτηση, σήμερα ενθαρρύνει πλέον την ατομική εξέλιξη και την αξιοκρατία.
Τα Βαλκάνια παλεύουν ενάντια σε μια τριπλή κρίση: του εξωτερικού χρέους, της μαζικής ανεργίας και της στασιμότητας του παραγωγικού τομέα. Στη πραγματικότητα, πρόκειται για μια κρίση εξάρτησης από το ευρωπαϊκό κεφάλαιο. Η οικονομική ζωή εξαρτάται πλήρως από τη δαπανηρή εισαγωγή ευρωπαϊκού κεφαλαίου προκειμένου να καλυφθούν τα πελώρια δημοσιονομικά και εμπορικά ελλείμματα που αντιπροσωπεύουν τη τεράστια λεηλασία εθνικού πλούτου προς όφελος των ευρωπαίων τραπεζιτών. Με τη κρίση, οι ξένοι τραπεζίτες που ελέγχουν το χρηματιστικό σύστημα της περιοχής, σταμάτησαν να δανείζουν και έτσι κατάρρευσε η πυραμίδα του χρέους. Από τότε μέχρι σήμερα η Ελλάδα, η Σλοβενία, η Σερβία, η Ρουμανία και η Βοσνία βρίσκονται σε καθεστώς πτωχευτικής διαχείρισης από την Τρόϊκα (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) που επέβαλε, με τη συνεργασία του ντόπιου πολιτικού κατεστημένου, προγράμματα λιτότητας τόσο άγρια που προκάλεσαν μια ανθρωπιστική καταστροφή. Μαίνεται ένας νέος ευρωπαϊκός πόλεμος. Στόχος του είναι να κάνει τα Βαλκάνια και την υπόλοιπη περιφερειακή Ευρώπη να πληρώσουν για τα χρέη των τραπεζών της Βόρειας Ευρώπης.
Συνήθως όταν γίνεται πόλεμος στην εύφλεκτη περιοχή της Μέσης Ανατολής, οι τιμές του πετρελαίου προσφέρονται για κερδοσκοπία. Για παράδειγμα οι ισραηλινές εισβολές σε Λίβανο και Λωρίδα της Γάζας, το 2006 και 2008, εκτίναξαν τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου στο ρεκόρ των 147 δολαρίων το βαρέλι(Ιούλιος του 2008), καθώς πλήθαιναν τα σενάρια που διέβλεπαν τον κίνδυνο μιας ευρύτερης ανάφλεξης με πιθανή συμμετοχή του Ιράν, λόγω των στενών δεσμών που διατηρούσε το καθεστώς της Τεχεράνης με τις ισλαμικές οργανώσεις Χεζμπολάχ του Λιβάνου και Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας.
Νέο πλήγμα, με ακαδημαϊκό επίχρισμα αυτή τη φορά, δέχθηκε το αίτημα διαγραφής του δημόσιου χρέους από την οικονομική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Δηλαδή τα στελέχη που, θεωρητικώς, όφειλαν αυτή την περίοδο να τεκμηριώνουν και να διαδίδουν την ψηφισμένη από το συνέδριο του κόμματος θέση για διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους, έτσι, ώστε η υλοποίησή της με την άνοδο του κόμματος στην εξουσία να γίνει με τις μικρότερες δυνατές αναταράξεις και, το σημαντικότερο, να πεισθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι εργαζόμενοι για την ανάγκη να παλέψουν γι’ αυτό τον στόχο… Η πραγματικότητα ωστόσο έρχεται να επιβεβαιώσει τα χειρότερα σενάρια.
Το βιβλίο που η Ναόμι Κλάϊν αφιέρωσε στη κλιματική αλλαγή συνιστά ήδη ένα γεγονός (1). Η συγγραφέας της «Στρατηγικής του σοκ» καταγγέλλει σε αυτό την καπιταλιστική αναπτυξιακή λογική, την απληστία των πολυεθνικών του πετρελαίου, του άνθρακα και του φυσικού αερίου, καθώς και την υποταγή των κυβερνήσεων στα συμφέροντά τους. «Είναι πιο εύκολο να δεχτούν να αλλάξουν το κλίμα της γης με χαοτικό και καταστροφικό τρόπο παρά να δεχτούν τη προοπτική αλλαγής της θεμελιώδους λογικής του καπιταλισμού, που βασίζεται στην ανάπτυξη και στο κυνήγι του κέρδους», γράφει η Κλάϊν (σελ. 89). Για αυτήν, το πείσμα των κλιματο-σκεπτικιστών δεν πέφτει από τον ουρανό, αλλά οφείλεται στο ότι κατανοούν το γεγονός ότι ο σοβαρός αγώνας ενάντια στην υπερθέρμανση απαιτεί μια ριζική αλλαγή πολιτικής, με περισσότερη ρύθμιση, περισσότερο δημόσιο τομέα, περισσότερα κοινά αγαθά, περισσότερη δημοκρατία. Με αξίες διαφορετικές από εκείνες του ανταγωνισμού, της συσσώρευσης και του ο καθείς για τον εαυτό του. Πρόκειται για ένα μείζον έργο, η απήχηση του οποίου θα είναι σίγουρα σημαντική. 
Όπως στην Ελλάδα, έτσι και στη Κίνα οι «από πάνω» ιδιωτικοποιούν τις υπηρεσίες και τις παραδίδουν στους αδηφάγους υπεργολάβους. Όπως στην Ελλάδα, έτσι και στη Κίνα αυτές οι ιδιωτικοποιήσεις συνοδεύονται από μαζικές απολύσεις καθώς σημαίνουν περισσότερη δουλειά και εντατικοποίηση για λιγότερους εργαζομένους. Και όπως στην Ελλάδα, έτσι και στη Κίνα είναι ο τομέας της καθαριότητας και οι εργαζόμενοί του που βρίσκονται κατά προτεραιότητα στο στόχαστρο αυτών των πολιτικών εμπορευματοποίησης των πάντων…
Ο Μαρξισμός 
Όταν 25 χρόνια πριν έπεφτε το τείχος του Βερολίνου ο κόσμος ήλπιζε ότι ανοίγει πλέον ο δρόμος για την Ενωμένη Ευρώπη από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια… Εικοσιπέντε χρόνια μετά η εικόνα της Ευρώπης δεν θυμίζει σε τίποτα την ευφορία εκείνης της εποχής.
Με δεδομένο ότι η κρίση του χρέους ήταν μέχρι πολύ πρόσφατα αποκλειστικό «προνόμιο» των χωρών του Τρίτου κόσμου, δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ούτε εμπειρίες, ούτε διδάγματα εμπειριών και ακόμα περισσότερο καμιά βιβλιογραφία σχετικά με την προετοιμασία, οργάνωση και διεξαγωγή λογιστικών ελέγχων του δημόσιου χρέους στις χώρες του παγκόσμιου Βορρά. Είναι κατά συνέπεια, για αυτόν ακριβώς το λόγο που δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι ένα βιβλίο που φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα «εγχειρίδιο για τους λογιστικούς ελέγχους» του χρέους απαριθμεί και συνάμα εμπνέεται από γεγονότα, καταστάσεις και κυρίως, από συγκεκριμένες εμπειρίες λογιστικών ελέγχων που διεξήχθησαν και διεξάγονται αποκλειστικά και μόνο σε αυτόν ακριβώς τον πολύπαθο Τρίτο κόσμο.
Αρκούσε να δει κανείς τις ατέλειωτες ουρές των Καταλανών μπροστά στα εκλογικά κέντρα και κυρίως, τη χαρά, την αγαλλίαση, τη συγκίνηση αλλά και την αίσθηση της (ιστορικής) δικαίωσης ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους για να καταλάβει ότι αυτή η 9η Νοεμβρίου 2014 δεν ήταν παίξε γέλασε, μια ακόμα ρουτινιέρικη εκλογική αναμέτρηση καταδικασμένη να ξεχαστεί την επομένη των εκλογών. Ήταν ένα αληθινό δημοκρατικό ξέσπασμα, πηγαίο και αυθεντικό, μια λαïκή γιορτή όσο καμιά άλλη, καθώς αυτός ο καταλάνικος λαός περίμενε όχι δεκαετίες, αλλά αιώνες αυτή την ιστορική μέρα! Και η ευφορία των Καταλανών γινόταν ακόμα μεγαλύτερη επειδή ήξεραν –και ξέρουν- πως και μόνο το γεγονός ότι περίμεναν στην ουρά για να αποφασίσουν για το μέλλον τους σήμαινε ότι είχαν κιόλας νικήσει τη Μαδρίτη του Ραχόϊ και της μοναρχίας, των επιγόνων και συνεχιστών της δικτατορίας του Φράνκο, της σύγχρονης ευρωπαϊκής Ιεράς Συμμαχίας που τους αρνείται ακόμα και αυτό το δικαίωμα να ψηφίζουν, και όπου το ρόλο του Μέτερνιχ παίζουν τώρα η Μέρκελ, και ο Ολάντ, ο Γιούνκερ και ο Ρέντσι…
Όπως το γράφαμε πριν από ακριβώς ένα μήνα, τα δυο τρένα, εκείνο της Βαρκελώνης και το άλλο της Μαδρίτης,
Συνέντευξη με την Yayo Herrerο, φεμινίστρια και οικολόγο, συγγραφέα, πανεπιστημιακή, ανθρωπολόγο, μηχανικό αγροτικής τεχνικής, και συντονίστρια του μαζικού ισπανικού κινήματος Ecologistas en Accion (Οικολόγοι σε Δράση)*
Ο επαναστατικός ανθρωπισμός 
Ο Ερνέστ Μαντέλ ήταν γνωστός όχι μόνο ως ο κύριος θεωρητικός της Τέταρτης Διεθνούς, αλλά και ως ένας από τους μεγαλύτερους μαρξιστές οικονομολόγους του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα. Ωστόσο, ο απόηχος των έργων του ξεπερνούσε τις γραμμές του κινήματος που ίδρυσε ο Τρότσκι ή του κύκλου των φοιτητών της οικονομίας.
«Περιέργως», ο ελληνικός τύπος, μαζί και εκείνος της αριστεράς, σιωπά και δείχνει να αδιαφορεί για τις ξέφρενες γαλλικές πολιτικές εξελίξεις, που ήδη διαμορφώνουν ένα νέο –και τόσο επίφοβο- ευρωπαϊκό πολιτικό τοπίο! Και όμως, αυτά που συμβαίνουν εις Παρισίους θα έπρεπε να τα παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα…
• Οι Μανουέλ Βαλς και Ματέο Ρέντσι ζητούν περισσότερο χρόνο για τη μείωση του ελλείμματος ως αντάλλαγμα για τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται ώστε να γίνουν, υποτίθεται, ανταγωνιστικές οι χώρες τους. Αποτελεί αυτό μια πραγματική πρόκληση για τη συναίνεση όσον αφορά τη λιτότητα στην Ευρώπη; Μπορεί να έχει κάποια θετικά αποτελέσματα;
Ο Ερνέστ Μαντέλ πέθανε στις 20 Ιουλίου 1995, στο μέσο της τελευταίας δεκαετίας του εικοστού αιώνα. Ήταν μια στιγμή υποχώρησης του διεθνούς μαρξιστικού κινήματος: η νεοφιλελεύθερη επίθεση του παγκόσμιου καπιταλισμού βρισκόταν στο αποκορύφωμά της έτσι ώστε, παρόλο που όφειλαν την εκλογή τους σε μια αντίδραση ενάντια στις συνέπειές της, ο μεν Κλίντον συνέχιζε τη δουλειά που είχε αρχίσει ο Ρέηγκαν, οι δε ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες επρόκειτο σύντομα να συνεχίσουν αυτό που είχαν ξεκινήσει οι συντηρητικοί ανταγωνιστές τους. Τα σταλινικής καταγωγής κράτη είχαν μόλις πριν λίγο καταρρεύσει, επαληθεύοντας με εντυπωσιακό αλλά και απρόβλεπτο τρόπο –από την ανάποδη- τη «θεωρία των ντόμινο». Πλήθος ιδεολόγων που συμμερίζονταν την άποψη ότι η ΕΣΣΔ και ο μαρξισμός ήταν τόσο αλληλένδετοι όσο είναι και το Βατικανό με τον καθολικισμό – ανεξάρτητα αν ήταν ορκισμένοι εχθροί της Μόσχας ή πρώην υμνητές ή σύμμαχοί της- διατράνωναν ότι, αυτή τη φορά, ο Μαρξ ήταν για τα καλά νεκρός.
Με τη συζήτηση για τον προϋπολογισμό να έχει στραφεί γύρω από το αν η Ελλάδα πέρασε τον… κάβο της κρίσης, το αναπόφευκτο των επικείμενων εκλογών και το αυξανόμενο ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης της αριστεράς, οι διεθνείς οικονομικές εξελίξεις δεν έχουν τύχει της πρέπουσας προσοχής. Εξελίξεις που θα μπορούσαν να συνοψιστούν με δύο λόγια ως εξής: Η γερμανική οικονομία φρενάρει επικίνδυνα, οι προβλέψεις για την ευρωζώνη επιδεινώνονται με ραγδαία ταχύτητα και η αβεβαιότητα για το πόσο θα κρατήσει ακόμη το «κινεζικό θαύμα» πολλαπλασιάζεται.
Από το βιβλίο του Ντ. Μπενσαίντ "Ο Μαρξ της εποχής μας-Μεγαλείο και κακοδαιμονίες ενός κριτικού εγχειρήματος", εκδ. Τόπος, μετάφραση Γιάννης Καυκιάς.