Ernest Mandel:
Ο Μαρξ, ο Ένγκελς
και το πρόβλημα της διπλής ηθικής
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς έχουν συχνά κατηγορηθεί ότι υποστηρίζουν το « δύο μέτρα και δύο σταθμά » και ότι έχουν μια διπλή ηθική.(1) Ότι τάχα αντιτάχθηκαν στην εφαρμογή και στην ταξική πάλη των ίδιων ηθικών αρχών που συνήθως ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων. Εξ ου και η κατηγορία ότι οι ίδιοι και οι μαθητές τους (ο Λένιν και ο Τρότσκι, μεταξύ άλλων) πρόβαλαν την αρχή ότι στην ταξική πάλη "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα". Από αυτό προκύπτει η ακόμη ισχυρότερη μομφή ότι τουλάχιστον το μικρόβιο των σταλινικών στρεβλώσεων περιέχεται στις διδασκαλίες των ίδιων των Μαρξ και Ένγκελς.(2)
Αυτή η μομφή προκύπτει από μια κλασική εννοιολογική σύγχυση. Με τον ίδιο τρόπο που ο Μαρξ δεν υποστηρίζει ότι η εργατική δύναμη θα έπρεπε να είναι εμπόρευμα, ο Μαρξ και ο Ένγκελς δεν λένε ότι θα έπρεπε να υπάρχουν δύο ηθικά μέτρα και δύο ηθικά σταθμά. Ο Μαρξ δεν προβαίνει σε μια αξιακή κρίση αλλά σε μια ιστορική παρατήρηση. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς δείχνουν ότι στην καπιταλιστική κοινωνία η εργατική δύναμη έχει μετατραπεί σε εμπόρευμα. Όσοι αρνούνται αυτή την παρατήρηση αρνούνται την πραγματικότητα. Παρομοίως, ο Μαρξ και ο Ένγκελς παρατηρούν ότι η "διπλή ηθική" ασκείται γενικά μέσα στην ταξική κοινωνία. Αυτό δεν είναι επιλογή ή επιθυμία τους. Είναι μια νηφάλια παρατήρηση της πραγματικής κατάστασης των πραγμάτων. Και πάλι, όποιος το αμφισβητεί αυτό είναι είτε αδαής, είτε τυφλός σε γεγονότα που δεν τον βολεύουν, είτε ένας κυνικός υποκριτής.